donderdag 8 november 2012

Gevelgedicht 'Mensen' van Hans Verhagen

Middelburg & Mensen
Middelburgers en buitenlui, kom en lees. De stad Middelburg wordt meer en meer een poëtische stad. Op de zonnige zondagmiddag van 28 oktober werden twee nieuwe gevelgedichten gepresenteerd, nummer 13 en 14 op rij, dit in het kader van het poëzieproject Sprekende Gevels. Als bindend element voor de poëzie-route geldt het thema Zee & Land & Mensen. Beide gedichten, aan weerszijden van de gracht spelen daar mooi op in.
De gedichten zijn ditmaal van Juul Kortekaas en Hans Verhagen. De Middelburgse Juul verrast de inwoners van de stad met een fragment uit haar nog niet gepubliceerde gedicht ‘Middelburg’, het fragment heeft als titel ‘Avond’.
Het gedicht ‘Mensen’ van Hans Verhagen is te vinden in zijn vroege bundel Rozen & Motoren (1963). Het is een fragment uit de gedichtencyclus Hans Verhagen & Zn. In deze bundel is ook een reeks over Zeeland te vinden, daarover straks meer. Met alle respect voor beeldend kunstenaar Juul, die aan het prille begin staat van een veelbelovend dichterschap, wil ik hier verder aandacht vestigen op Hans Verhagen, een markant dichter die al bijna een halve eeuw (!) woorden zoekt en vindt voor wat hem beweegt en verwondert.
Maar eerst dit: vast onderdeel bij de presentatie van de gevelgedichten is een toelichting door de wethouder van Cultuur op de locatiekeuze, nu aan de gracht  tussen Kromme Weele en Seisstraat, en het plaatsen van de gedichten in het historisch perspectief van Middelburg. Of in de poëtische woorden van Juul Kortekaas:
als herinnering aan de tijd
waarin Middelburg oprees
en geen zee te hoog was (citaat gevelgedicht)
In dit gedeelte van Middelburg, ter hoogte van de straten Penninghoeksingel en Molenberg bevond zich de voormalige Middeleeuwse verdedigingswal. De wal was aangelegd in de 13de eeuw onder het bewind van Rooms-Koning Willem II, koning van Holland en Zeeland. De loop van de huidige Singel herinnert nog aan de oude verdedigingsgracht uit de 13de eeuw.
De Seisstraat en in het verlengde daarvan de Seisweg, behoren samen met de Noordweg en de Segeersweg tot de oudste invalswegen van Middelburg. Ter hoogte van de brug over de Singel bevond zich één van de acht middeleeuwse stadspoorten, te weten de Seispoort. Het was hier een komen en gaan van mensen. Mensen te voet, boeren, burgers en buitenlui. Pelgrims en kerkgangers, handelaren en zeelui, seizoenarbeiders, sjouwers. Mensen te paard, koeriers en koetsiers, geestelijken en kooplieden. De Gildebroeders van de Schutterij van Sint Sebastiaan. Buitengaanders en lediggangers. En aan de stadspoort posteerden zich bedelaars en minderbedeelden, chronisch zieken en geesteszieken, in de hoop een aalmoes te mogen ontvangen van passanten. Eeuwen geleden was het hier een drukte van belang. Een mensenmenigte die zich ophield voor de nauwe Seispoort, om de stad in te mogen. En in tegengestelde richting, de mensen die de stad wensten te verlaten. Of in de poëtische woorden van Hans Verhagen:

Mensen
De 1e m² emotie met gedachten als met voeten         
tredend betreden
zij hun schoeisel, een mooie tijd tegemoet              

Mensen manoeuvrerend, elkaar
ontwijkend, omhelzend,
ontvallend

Mensen

De in Vlissingen geboren Hans Verhagen (1939) ontving in 2009 de P.C. Hooft-prijs voor zijn oeuvre dat gekenmerkt wordt door poëtische durf en eigenzinnigheid, humor en engagement. Volgens het juryrapport een dubbel en dwars verdiende prijs, alleen al omdat hij als dichter niet één maar twee keer een bloeiperiode heeft gekend. Zowel tijdens de jaren zestig, de periode van zijn 'totale poëzie', als in de eenentwintigste eeuw schreef Verhagen verbluffend goede poëzie, voor een groot deel na te lezen in de prachtige verzamelbundels Eeuwige vlam - Verzamelde gedichten 1958-2003 (2003) en Automatische profeet (2009). In 2011 verscheen Dit is de wereld niet - Keuze uit eigen werk. 
Schilderij: Hans Verhagen Fleures Nouveau
Hans Verhagen is een dichter van paradoxen en tegenstellingen, een dichter die zich niets van trends aantrekt. Zijn poëzie is toegankelijk en weerbarstig, romantisch en verontwaardigd, euforisch en geniaal. Soms zijn de verbanden die hij legt bijna onnavolgbaar en lijken het flarden van hallucinaties of visioenen. De liefdesgedichten, waarvan vele voor zijn te jong overleden vrouw Conny, getuigen van het onvermogen om te beschrijven wat deze liefde voor hem heeft betekend. ‘Zij was alles wat.’
Een van de vele redenen om Hans Verhagen de P.C. Hooft-prijs toe te kennen was, volgens de jury, het feit dat Hans continu het actuele leven met gedrevenheid, woede en verontwaardiging een plek geeft in zijn poëzie. Over dit verontwaardigd idealisme zegt de dichter: ‘…als ik klaag over wat ik om me heen zie, is dat omdat ik denk aan hoe goed de wereld zou kunnen zijn. Ik ben daar wel realistisch over: zulke dromen worden voortdurend verstoord'. Tegelijkertijd is Hans Verhagen ook een romanticus met lyrische gedichten waarin tederheid botst op brutaliteit, waarheid wandelt naast verlorenheid.
Hans Verhagen is behalve een prominent dichter ook een geprezen schilder, journalist en legendarisch televisiemaker. Verder geldt hij als de ontdekker van de Zeeuwse band Dragonfly die in de jaren zestig korte tijd furore maakte en in het voorprogramma van Pink Floyd stond. In zijn meest recente bundel schreef hij: ‘Mijn vurige wens is verzwegen te worden’. Dat gaat in Middelburg mooi niet lukken. Wij Zeeuwen weten onze dichter te eren. Het is de wereld niet, maar Zeeland speelde natuurlijk wel een rol in zijn poëzie. In de debuutbundel Rozen & Motoren (1963) is de reeks Het nieuwe Zeeland het (her)lezen waard. Hieruit het volgende gedicht dat mooi aansluit bij het thema Zee & Land & Mensen:

Zeeuwse reportage

Zeeuwse reportage: actueel is de branding,
en natuurlijk het basalt,
en geen teken van leven geeft de passerende voetstap.

Het zand heeft veel mensenkennis opgedaan,
en 30.000 jaar herinneringen vastgelegd:
geen lamp die deze wiskunde wil lezen.

Ornithologisch of lyrisch klapwiekt de mens voorbij,
schijngestalte v.d. maan uit zijn agenda;
hem gaat geen licht op.


(Fotografie op locaties in Middelburg in eigen beheer)

Zie ook: www.literatuurinzeeland.nl voor biografie Hans Verhagen en meer informatie over het Poëzieproject Sprekende Gevels.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten