The Children’s Book of Het boek van de kinderen is geen kinderboek, integendeel! Het is een duizelingwekkend en meeslepend verhaal dat begint in het Victoriaanse Engeland en eindigt in de periode net na de Eerste Wereldoorlog. Een roman die de lezer meevoert van een betoverend landgoed in Kent naar de Wereldtentoonstelling in Parijs (1900) en naar de rauwe werkelijkheid van de loopgraven van de Somme. Een roman waarin geschiedenis, kunst en literatuur in de periode 1895 tot 1918 in Engeland veel aandacht krijgt evenals de geschiedenis van de jeugdliteratuur en dan met name de kracht van sprookjes. Van de veilige, ommuurde Engelse tuin naar de meedogenloze hardheid van het echte leven, en hoe twintig totaal verschillend mensen daarmee omgaan, daar gaat ‘Het boek van de kinderen’ over.
Citaat uit de cover-tekst: Het is begin 1895. De oudste zoon van de succesvolle kinderboekenschrijfster Olive Wellwood ontdekt in de kelder van een museum in Londen de weesjongen Philip. Zij besluit hem mee te nemen naar haar uitgestrekte landgoed in Kent. Voor Philip gaat er een nieuwe, haast magische wereld open wanneer hij de kinderen, familie en vrienden van Olive ontmoet. Maar elke familie heeft haar geheimen en de vrijzinnige sfeer en de feesten die de Wellwoods organiseren verbergen meer verraad en duisternis dan Philip ooit had kunnen vermoeden.
Deze roman (753 blz.) geeft een indrukwekkend tijdsbeeld; conservatieven en gevluchte Russische anarchisten ontmoeten elkaar, de sprookjeswereld contrasteert met de strijd voor vrouwenkiesrecht en sociale hervorming, een mysterieuze Duitse poppenspeler deelt het ‘podium’ met een pottenbakkersfamilie, het College-leven in Cambridge staat naast het museum-gebeuren in Londen .
Over de inhoud vertel ik niet verder, er zijn hier en daar en her en der recensies verschenen. Niet alleen de verhalen zijn fascinerend, de boekomslag heeft een zeldzame schoonheid. Deze omslag, met blauw, goud, varens en een sieraad van ontwerper René Lalique vertelt ook iets over de artistieke en intellectuele omgeving van de hoofdpersonen.
René Jules Lalique (1860-1945) was glaskunstenaar en edelsmid. Zijn werk wordt tot de jugendstil en art deco gerekend. Flora, fauna en de vrouwelijke vormen zijn de grote inspiratiebronnen van de jugendstil, deze stroming wordt in Frankrijk ook de ‘art nouveau’ genoemd. Lalique maakte sieraden die gebaseerd zijn op de vormen van pauwen, libellen en slangen. Materialen die hij gebruikte waren glas, email, leer, hoorn (materiaal) en schelpen. Hij gaf de voorkeur aan halfedelstenen boven edelstenen, hij koos stenen op kleur, glans en vorm, niet alleen op exclusiviteit.
In Het boek van de kinderen bezoekt Tom, zoon van de schrijfster Olive Wellwood, samen met familie en vrienden, in 1900 de Wereldtentoonstelling in Parijs. Hij schrijft hierover: Ik ben op de Eiffeltoren en in het Reuzenrad geweest en heb me in de nieuwe ondergrondse spoorlijn, de Metro, gewaagd, die ingangen heeft als de ingangen van sprookjesland. Alles wordt aangedreven door elektriciteit - alles snort en zoemt - en overal twinkelen en glinsteren wouden van lichtjes (p. 324). Hij maakt kennis met de roltrappen in Parijs, de eerste dieselmotor, het nagebouwde Chinese paviljoen, dynamo's, knoflook gecombineerd met kaas, schilderkunst van Klimt en anderen. In het Rodin-paviljoen ziet hij Rodin zelf uitleg geven aan een niet al te frisse Oscar Wilde. De Wereldtentoonstelling wordt uitgebreid bezocht en uitvoerig besproken, een handige zet van A.S. Byatt. (Ook Floortje Zwigtman 'gebruikte' deze tentoonstelling als decor in 'Spiegeljongen'). De aandacht van de kunstzinnige pottenbakker Philip gaat uit naar de keramiektentoonstelling, in het bijzonder naar de nieuwe toepassingen van metaalglazuren bij vazen. Darnaast aandacht voor de jugendstil en natuurlijk voor René Lalique.
Omdat ik de boekomslag zo prachtig vind citeer ik het moment dat Tom dit sieraad ziet (p. 325-326):
Iedereen kwam dus naar de stand van Lalique. Dat was weer zo’n fantasiewoonhuis, met geplooide vitrages. In een raam met een hoge boog schoten vleermuizen van glanzende witte moiré op en neer en er was een scherm, spookachtig, verfijnd, prachtig, gemaakt van vijf naakte bronzen vrouwen met enorme skeletachtige vleugels, als de bronzen aderen op mottenvleugels, die naast en onder hen hingen. Het opvallendste getoonde stuk was een groot sieraad in de vorm van turquoise vrouwenborsten die oprezen uit de bek van een heel lange libel met een smal toelopend gouden lijf waarin op regelmatige afstanden steeds kleinere, glimmende blauwe en groene stenen gezet waren met onderaan een scherp, piepklein verguld vorkje. Het hoofd van de vrouw was bekroond met een versiering die een helm of een gesplitste scarabee of de insectenogen van het van gedaante veranderende wezen voorstelde. Aan haar schouders hingen stijve, uitlopende mouwen die tegelijkertijd de realistische vleugels van de libel waren, gemaakt van het nieuwe doorschijnende email zonder ondergrond, dooraderd met goud en bezet met ronde stukjes turkoois en kristallen. Het beest had enorme drakenklauwen, die zich aan weerszijden van het vrouwenhoofd uitstrekten aan gouden, gespierde armen. Om dit exemplaar lagen kleinere sieraden in de vorm van insecten en bloemen.
De hoofdpersonen bestuderen, met vergrootglas, de materiaalkeuze, het doorschijnende email en de variatie aan gekleurde steentjes; van bloedrood tot toermalijn.
Wie van kunstgeschiedenis houdt zal zeker genieten van het uitstapje naar de Wereldtentoonstelling in Parijs. Het boek van de kinderen werd een groot succes in Groot-Brittannië en was een finalist voor de Man Booker Prize 2009. De auteur A.S. Byatt werd in 1999 verkozen tot Dame of The British Empire. In 2010 ontving zij The James Tait Black Memorial Prize voor The Children's book. Deze academische prijs is de oudste literaire prijs in Groot-Brittannië.
Het boek van de kinderen las ik begin 2010 en nu, in december, schrijf ik er pas over. Omdat ik de omslag tijdloos mooi blijf vinden... Het toeval wil dat ook een medewerkster van de literatuurafdeling, zeg maar The Dame of De Drvkkery in Middelburg, Het boek van de kinderen verkoos tot het mooiste boek van 2010.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten